/ Cerkiew na Ukrainie / Zarysy historii chrześcijaństwa na Ukrainie:
PAPIESKA WIZYTA NA UKRAINIE    
Czerwiec 23-27, 2001    
Cerkiew na Ukrainie

Chrześcijaństwo na Ukrainie w XXI wieku
Cerkiew Prawosławna na Ukrainie
Kościoły Katolickie na Ukrainie
Czas katakombnej działności Ukraińskiej Cerkwi Grecko-katolickiej
Zarysy historii chrześcijaństwa na Ukrainie
Ukraińscy wyznawcy wiary
Przywódcy Ukraińskiej Cerkwi Grecko-katolickiej w XX wieku


Szkice z historii chrześcijaństwa na Ukrainie

Z odczytu profesora Oleha Turija (Instytut Historii Cerkwi, Lwów Ukraina), wygłoszonego 15 września 2000r. na konferencji w Frrising (Niemcy)

Ukraina posiada wielowiekową chrześcijańską historię, która swoimi początkami sięga X wieku. Dzisiaj na Ukrainie jest ponad 22000 religijnych wspólnot o 80 różnorodnych chrześcijańskich ukierunkowaniach. I chociaż radzieckiej ateistycznej propagandzie nie udało się osiągnąć oczekiwanych rezultatów w walce z religią, wielu Ukraińców dzisiaj nie należy do żadnej Cerkwi, co wywołane jest duchową pustką, jaką zostawił po sobie bolszewicki reżim na terytorium Wschodniej Europy.



Nawrócenie się Ukrainy i tarcia między Wsczodem i Zachodem

W 988r. książę Włodzimierz Wielki wprowadził chrześcijaństwo we wschodnim (bizantyjsko-słowiańskim) obrządku jako państwową religię Rusi Kijowskiej. Stało się to przed rozdziałem w 1054r. na chrześcijański Wschód i Zachód. Kijowska Cerkiew odziedziczyła tradycje bizantyjskiego Wschodu i została częścią Konstantynopolskiego Patriarchatu. Ta Cerkiew nadal pozostaje w pełnej jedności z łacińskim Zachodem i jego patriarchą – Papieżem.

Nie zważając na rodzące się różnice między Konstantynopolem i Rzymem, kijowscy hierarchowie starali się zachować chrześcijańską jedność. Delegaci z Rusi brali udział w Soborach zachodnich Kościołów w Lyonie (1245) i Konstancji (1418). Metropolita kijowski Izydor był jednym z inicjatorów Unii Florenckiej (1439).

Podczas gdy Kijowska Metropolia pracowała nad odbudową jedności, na północ od Kijowa, w Moskwie powstała nowa metropolia.  Cerkiew Moskiewska nie uznała Unii Florenckiej i oddzieliła się od dawnej metropolii w Kijowie, ogłaszając swoją autokefalię w 1448r. W 1589r, wykorzystując upadek greckiego prawosławia i ustanowienie rządów tureckich w Konstantynopolu, Cerkiew w Moskwie zdobyła status patriarchatu.

Na początek 



Rzymska Unia 1596 roku i rozpad na Wschód i Zachód

Cerkwi Kijowskiej było rzucone wyzwanie ze strony protestanckiej Reformacji i posttrydenckiego katolicyzmu. W tym czasie przeżywała ona poważny wewnętrzny kryzys. Synod podjął decyzję o przejściu pod jurysdykcję Stolicy Apostolskiej przy zachowaniu tradycji wschodniego obrządku i własnej cerkiewnej i etniczno-kulturowej tożsamości. Taki model cerkiewnej jedności został zatwierdzony na soborze w 1596r. w Brześciu, od którego datuje się powstanie Ukraińskiej Grecko- Katolickiej Cerkwi.

 Jednak pewna część duchowieństwa i wiernych Kijowskiej Metropolii domagała się utrzymania kanonicznej przynależności do Konstantynopolskiego Patriarchatu. W rezultacie wewnętrznego rozpadu, centralna i wschodnia część Ukrainy dostała się pod rządy „silnej ręki jedynieprawowiernego moskiewskiego rządcy” w 1654r. W niedługim czasie prawosławna Kijowska Metropolia została podporządkowana Moskiewskiemu Patriarchatowi (1686r.) Rozkwit rosyjskiego imperium przyczynił się do nasilenia represji wobec grekokatolików i nawracania ich siłą na państwowe rosyjskie prawosławie (1772,1795,1839,1876)

Prawosławne duchowieństwo i wierni Ukrainy nie byli zadowoleni ze ścisłych związków Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi z imperatorską władzą i wielkoruskimi nacjonalistycznymi interesami. Przywiodło to do powstania „ukrainofilskiego” nurtu, który po rewolucji 1917r. przerodził się w zorganizowany ruch na rzecz  autokefalii ukraińskiego prawosławia, ale próby jej powstania w 1920 1940 latach wywołały represje i sprzeciw ze strony władzy radzieckiej.

Na początek 



Polskie i Austro-Węgierskie panowanie na Zachodniej Ukrainie

W czasie podpisania Unii Brzeskiej całe terytorium Ukrainy wchodziło do składu Polsko-Litewskiego Państwa. W zachodniej części Ukrainy, należącej do Rzeczpospolitej Polski, Cerkiew była główną ostoją zachowania kulturowej i religijnej tożsamości narodu ukraińskiego. Po przejściu zachodnioukraińskich ziem do składu Austryjackiego Państwa grekokatolicka hierarchia otrzymała wszechstronne poparcie i cieszyła się względy rządu habsburskiej monarchii.

Na progu XX wieku w Grecko-Katolickiej Cerkwi w Galicji pojawiła się wybitna postać w osobie Metropolity Andreja Szeptyckiego (1901-1944). Jego duchowne kierownictwo przypada na trudne czasy dwóch wojen światowych i siedmiorazowej zmiany politycznych rządów między innymi nazistowskiego i radzieckiego. Znana jest jego nieustanna duszpasterska praca, obrona narodowych i socjalnych praw narodu, charytatywna działalność, ekumeniczne wysiłki dla stworzenia Cerkwii, jako wpływowej, społecznej instytucji Zachodniej Ukrainy.

Na początek 



Totalitarne dziedzictwo – Ukraina w XX wieku

Bezpośrednim czynnikiem wpływającym na rozwój religijnego życia we współczesnej Ukrainie jest tragedia XX wieku – epoki terroru i przemocy. Według oceny ekspertów na Ukrainie w XX wieku zostało zamordowanych prawie 17 milionów ludzi. Szczególnie tragicznym jest to, że nie są to tylko ofiary wojen i zbrojnych konfliktów, ale i chimerycznych idei przebudowy świata.

Walka z religią była państwową ideologią, dla utwierdzenia której wkładano wiele wysiłku. Swiątynie były rujnowane, palone, profanowane, księża i wierni prawosławni i katolicy, a także przedstawiciele innych wyznań byli rozstrzeliwani, aresztowani i wysyłani na Sybir. Cerkiewie prześladowano, musiały zejść w podziemie, albo zupełnie je likwidowano (jak Ukraińską Autokefaliczną Prawosławną Cerkiew na początku 30-lat, albo Ukraińską Grecko-Katolicką Cerkiew w 1946r. w Galicji i w 1949r. na Zakarpaciu). Z Rzymsko-Katolickich i Protestanckich Kościołów pozostała mała garstka kościelnych wspólnot, która była ciągle kontrolowana i cenzurowana.

Nawet działalność Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi (ktora uchodziła za państwową Cerkiew) była ograniczona. Cierpiała ona też z powodu przeniknięcia do jej wnętrza elementów radzieckich służb specjalnych. W społeczeństwie rozwijała się i postępowała utrata duchowości i pogłębiająca się demoralizacja.

Kryzys władzy radzieckiej w 80-latach zahamował proces ucisku Cerkwi. W 1989r. wyszła z podziemia zabroniona i zlikwidowana przez władzę radziecką Ukraińska Grecko-Katolicka Cerkiew, powstały wspólnoty Ukraińskiej Autokefalicznej Prawosławnej Cerkwi. Uzyskanie niepodległości przez Ukrainę w 1991r. stworzyło dla działalności wszstkich Cerkwi i Kościołów na terytorium Ukrainy nowy polityczny i państwowy kontekst.

Na początek 



 Wersja dla druku

© Web design and programming - TRC Web Team, 2001
Support - Oleh Kuzo, 2001-2006, 2011
© Ukraińska Grecko-Katolicka Cerkiew, 2001
Badania: Lwowska Akademia Teologiczna
Wszystkie prawa zastrzeżone.